SINCLAIR ZX SPECTRUM
de goeie, ouwe 'speccy'

Na het bescheiden succesje met de ZX80 en het grotere succes met de ZX81 maakte de Brit Clive Sinclair de grote klapper met de ZX Spectrum. Deze opnieuw kleine, maar voor de afwisseling kleurige computer zou hem een fortuin opleveren en leidde ertoe dat hij zich vanaf 1983 Sir Clive mocht noemen. Hij werd geridderd door de premier Margareth Thatcher vanwege zijn verdiensten voor de Britse industrie. Zelfs de gigant Commodore 64 kreeg het niet voor elkaar de Spectrum in Groot-Brittannië van de eerste plaats te verdrijven. Sinclair verkocht miljoenen Spectrums, waarmee deze homecomputer de succesvolste werd in Groot-Brittannië en een van de meest succesvolle in de rest van Europa.

Speccy
De ZX81 had al velen laten kennismaken met de nieuwe wereld van de computer, maar de Spectrum maakte ‘computeren’ echt tot een populair gebruik en maakte het met zijn grotere prestaties mogelijk die nieuwe computerwereld echt te veroveren.
Velen denken met nostalgie terug aan de ervaringen destijds met hun ‘Speccy’. En de populariteit ervan duurt nog voort: er zijn maar weinig andere computers waarvoor nu op internet zo veel emulators te vinden zijn.

Overweldigende interesse Sinclair kondigde de ZX Spectrum, met naar keuze 16 of 48 KB RAM, in april 1982 aan. Net als bij de ZX80 en ZX81 konden de computers in eerste instantie alleen per postorder worden besteld. De belangstelling was zo overweldigend, dat al snel gigantische achterstanden ontstonden bij de levering. In de zomer was de achterstand in de fabriek van Timex opgelopen tot 40 duizend en de wachttijd tot drie maanden. Sinclair werd op de vingers getikt door de Britse Reclame Code Commissie, omdat het bedrijf de belofte van levering binnen vier weken niet kon waarmaken. Er kwamen bijna meer klachten binnen dan bestellingen, en Clive Sinclair zag zich genoodzaakt zelf een excuusbrief te schrijven aan de teleurgestelde klanten. Uiteindelijk kreeg het bedrijf de boel weer op de rails, mede doordat het nu ook via winkels ging verkopen. Na een krappe anderhalf jaar stond de teller al op een miljoen verkochte Spectrums.

ZX81 as uitgangspunt Sinclair kwam met de Spectrum omdat de voorganger, de ZX81, steeds meer concurrentie kreeg van krachtiger homecomputers met kleurenmogelijkheden. Daarnaast wilde Sinclair met de nieuwe computer concurrent Acorn verslaan in de race om een opdracht van de Britse omroep BBC, maar tot zijn Clives grote teleurstelling mislukte dat. (Hierover meer in het kader.) Aanvankelijk waren er allerlei fantastische plannen voor een geavanceerd computer met een Super Basic-programmeertaal, maar om de kosten te drukken werd uiteindelijk besloten zoveel mogelijk de techniek van de ZX81 tot uitgangspunt te nemen, vandaar de werknaam ZX82.

Eindelijk kleuren
Maar desondanks waren er aanzienlijke verbeteringen. Alleen al het kastje met gekleurde toetsen en regenboogachtige opdruk zag er gelikt uit. Niet alleen van buiten zag de Spectrum er gekleurd uit, het was de eerste computer van Sinclair die ook kleuren op het scherm toverde! En dat bij een resolutie van 256 bij 192 pixels. Deze grafische mogelijkheden vormden wel de grootste vooruitgang, naast het RAM-geheugen van 16 dan wel 48 KB. Het ingebouwde geheugen (al snel werden alleen nog maar 48 K-Spectrums verkocht) maakte een einde aan de ellende met de wiebelende RAM-expansion-packs bij de ZX80 en ZX81.
En waar de 80 en de 81 zich hulden in stilzwijgen, kon de Spectrum nu ook geluid maken. Zij het via een heel bescheiden speakertje. De prijs was in de Sinclair-traditie weer ongeëvenaard laag: 125 Britse pond voor een 16 K-Spectrum en 175 voor een apparaat met 48 K.

Kritiek De Spectrum werd overwegend positief ontvangen door de computerbladen, maar uiteraard waren er ook nu weer kritische geluiden te horen. Het toetsenbord was door de rubbertoetsen al een stuk minder vervelend in gebruik dan die van de ZX80 en ZX81, maar geregeld waren termen te horen als ‘dead flesh’ als het over die toetsen ging.

Spectrum clone

En ja, kleuren had de Spectrum inderdaad, maar waarom zo beperkt? Er waren er acht, maar per plek van 8 bij 8 pixels konden er maar twee worden gebruikt. Dat leidde tot de voor de Spectrum zo kenmerkende eigenaardige kleurencombinaties, ‘colour clash’, op het scherm. Sommige spelontwerpers besloten daarom hun spellen gewoon in zwart-wit te maken.

Talloze spellen
Het is een kwestie van de kip en het ei, maar de Spectrum had zijn populariteit ook te danken aan de enorme vloed software die werd ontworpen. Het begin was aarzelend, mede vanwege het gebrek aan afzetkanalen (Sinclair verkocht nog niet in winkels), maar uiteindelijk verschenen talloze spellen en andere toepassingen.
Ook wat betreft hardware kwam een enorme stroom op gang. Deze keer produceerde Sinclair zelf ook meer uitbreidingen, zoals de Interface 1 en de Interface 2.
Met Interface 1 kon Sinclairs Microdrive worden aangesloten en bovendien een netwerk van Spectrums worden aangelegd. Interface 2 maakte het gebruik van joysticks mogelijk en had een poort voor cartridges. Voor zover bekend zijn er zo’n tien cartridges (uiteraard weer héél kleine) cartridges voor de Spectrum verschenen.

Spectrum+
Deze versie van de Spectrum werd geproduceerd tot 1984. Maar toen was het nog lang niet afgelopen: de Spectrum hield stand tot begin jaren negentig! Na de eerste Spectrum volgden de Spectrum+, de Spectrum 128, De Spectrum +2 en de Spectrum +3. Daarover binnenkort meer.

Specificaties Sinclair ZX Spectrum

 Deze site doorsturen aan een vriend

Geschiedenis van home- en gamecomputers, Erik Klooster, Nederland