(Dit is deel 2
over Atari's Pong - klik hier voor deel 1)
Atari was er mede voor verantwoordelijk dat miljoenen
mensen in de jaren ‘70 miljarden uren hebben doorgebracht met het spelen van
tennis op een tv-scherm. Iedereen die dat heeft gedaan, zal zich nog zonder
moeite de typische pong-geluiden kunnen herinneren bij het scoren van een punt
en bij het slaan met het badje.
Cocurrentie Dat
Atari begon met een thuisversie van Pong, was mede ingegeven door de enorme
concurrentie die het ondervond op Pong in de automatenhallen. Tientallen
concurrenten hadden Pong en andere spelautomaten van Atari inmiddels geïmiteerd,
met als gevolg dat Atari op de rand van het faillissement verkeerde.
De plannen voor een thuisversie van Pong kwamen van de engineers Bob Brown en
Harold Lee. Nolan Bushnell reageerde enthousiast en gaf er het groene licht
voor; de rest van de Atari-directie had echter grote twijfels omdat Atari tot
dan toe helemaal geen kaas had gegeten van de consumentenindustrie. Distributie,
marketing op dat gebied – het was allemaal onbekend terrein en Atari zou er
misschien nog verder door in financiële problemen komen.
Codenaam 'Darlene'
Maar ‘Home Pong’ zou Atari uiteindelijk uit de financiële
problemen halen. Het plan was alle elektronische componenten van de
automatenversie van Al Alcorn onder te brengen in één chip. Een revolutionair
plan, maar het bleek te verwezenlijken. Het team ging hard aan de slag, en
opnieuw werden er familieleden bij betrokken. Harold Lee ontwierp de schema’s,
die werden vervolgens ’s avonds wire-wrapped door Alcorns vrouw, waarop Alcorn
steeds de schone taak op zich nam om een gecorrigeerde versie terug te geven aan Lee. Zo ontstond na enige tijd een functionerend prototype van Pong, dat
voorlopig nog de codenaam Darlene droeg, naar een aantrekkelijke werkneemster
bij Atari. En zo zouden later meer projecten naar Atari-vrouwen worden vernoemd.
Volslank
Darlene was op z’n minst volslank: het prototype zat nog vol met honderden
draden. In de herfst van 1974 was het prototype van de chip klaar die al die
draden zou vervangen.
Het ziet er naar de huidige begrippen zo
simpel uit, een tennisspel op de televisie, maar de chip die daarvoor nodig was,
was de meest geavanceerde die tot dan toe in een consumentenartikel was
gebruikt.
Achterkamertjes Halsoverkop werd nu naar speelgoedketens gezocht die Pong
zouden willen verkopen. Dat viel niet mee: de branche had de mislukking van de Magnavox Odyssey, waarvan er maar 100 duizend waren verkocht, nog vers in het
geheugen. De inschatting van de winkelketens was dat de consument niet meer zat
te wachten op spellen voor op de televisie. Bovendien vonden ze de prijs van 100
dollar te hoog.
Verdere pogingen werden ondernomen op de Toy Show van 1975
in New York; een beurs voor de speelgoedbranche. Atari had daar een stand
gehuurd en kreeg zowaar veel belangstelling voor Pong. Er kwamen veel geïnteresseerde
verkopers langs, maar aan het eind van de beurs had Atari geen enkele order
binnen. Hier wreekte zich de onervarenheid van de nieuwkomer in de
speelgoedbranche: volgens een van de ongeschreven regels van de branche werden
deals niet op de beursvloer gesloten, maar in aparte kamers die door de
speelgoedproducenten werden gehuurd. En dat had Atari nou net niet gedaan, want
het was nog onbekend met dit ‘achterkamertjes-verschijnsel’.
Jumping out the window Uiteindelijk ging Atari in zee met, jawel, de
grootste keten: Sears Roebuck. Dankzij speciale interesse van een van de
inkopers had die keten al eerder belangstelling getoond, maar eiste toen
de exclusieve rechten – en dat ging Bushnell te ver. Toen echter
duidelijk werd dat van de rest van de branche niets te verwachten was,
werden alle kaarten toch op Sears gezet. In het kader hiernaast een
beschrijving van de demonstratie van het prototype bij Sears door Al
Alcorn, die vanwege technische tegenslagen op dat moment wel uit het raam
kon springen.
Exclusieve rechten De demonstratie bleek ondanks de tegenslagen toch
overtuigend genoeg. Zo overtuigend dat Sears het dubbele aantal bestelde
van wat Atari zei te kunnen leveren: dat kwam neer op een order van 150
duizend stuks. Sears kreeg de rechten voor één jaar, vanaf kerst 1975, en
beloofde de marketing en distributie geheel voor zijn rekening te nemen.
Het apparaat kreeg de naam Sears Tele-Games system. Alcorn: ‘Dit was het
beste wat ons ooit was overkomen.’
Don Valentine Bushnell was zich er evenwel van bewust dat Atari bij
lange na niet genoeg geld, faciliteiten en mankracht had om aan die mega-order tegemoet te komen. Na lang onderhandelen werd een contract
gesloten met een van de grootste kredietverstrekkers van die tijd, Don Valentine, die voor Atari een kredietlijn opende van 10 miljoen dollar. Er
werd een nieuwe fabriek gebouwd in Sunnyvale, zodat Atari uiteindelijk
genoeg productiecapaciteit had.
Hilarische momenten
Al Alcorn gaf Sears een
demonstratie van Pong in het hoofdkantoor van de speelgoedketen in Chicago.
Dat leidde tot enige hilarische toestanden. Het lukte Alcorn ten overstaan
van de ongeduldig afwachtende Sears-bobo’s in eerste instantie niet om
beeld te krijgen.
De verklaring hiervoor bleek een
televisiezendmast te zijn die op het gebouw stond, die uitzond op kanaal 3
– het kanaal waarvan ook Pong gebruik maakte, maar dat dus gestoord werd
door interferentie door de uitzending via de zendmast. Peentjes zwetend
greep Alcorn in in de dradenmassa van Pong (het ging hier nog om het
prototype zonder chip); een pijnlijk moment waarover hij later zei dat hij
het liefst uit het raam was gesprongen. Maar hij slaagde erin Pong via
kanaal 4 te laten werken, dat geen last had van interferentie. (Het lijkt
me dat vanwege deze gebeurtenis de keuze voor kanaal 3 of 4 standaard in
veel pong- en gameconsoles is opgenomen.)
Ook al verliep de demonstratie
hierna succesvol, bij de toeschouwers van Sears leefde toch nog wel een
grote zorg: die enorme hoeveelheid draden in het apparaat. Toen Alcorn
uitlegde dat dat alles zou worden vervangen door één enkele chip ter grote van een
vingernagel, reageerde het hoofd van de afdeling vol ongeloof. Hij vroeg
hem hoe die draden dan vervolgens vast zouden moeten worden gesoldeerd aan
die minieme chip…
Ook de consument moest erg wennen aan het idee van tennis via de tv.
Geregeld kwam bij Atari de vraag binnen hoe de mensen van het tv-station
wisten wat ze moesten doen, als de consument Pong inschakelde.
Uren in de rij
Pong bleek dé hit voor Sears tijdens de kerstverkoop van
1975. Op diverse plaatsen moesten mensen een paar uur in de rij staan, niet om Pong direct te kunnen kopen, maar om een bestelling te mogen plaatsen. Pong werd
via Sears in 900 winkels in de VS verkocht, waardoor de naam Atari nu niet
alleen bij de spelhalbezoeker bekend was, maar ook bij het grote publiek.
Dankzij Pong bereikte Atari in 1975 een omzet van 40 miljoen dollar, waarvan 3
miljoen winst.
Vergeleken met de Odyssey De thuisversie van Pong was grotendeels gebaseerd op
de arcadeversie. Er was één spel op mogelijk: tennis. Anders dan later
gebruikelijk zaten de controllers aan het apparaat vast. Een revolutionair
verschijnsel was dat de score op het tv-scherm werd bijgewoond – bij de
analoge Magnavox Odyssey moesten de spelers dat zelf doen. Ook werd anders
dan bij de Odyssey, waar een extra knop voor effect was, automatisch
effect aan de bal toegevoegd. Het effect hing af van het segment van het
badje waarop de bal terechtkwam – in totaal bestond een badje net als
bij de arcadeversie uit acht segmenten.
Pong chip Net als bij de speelhallenversie van Pong, dook de
concurrentie ook onmiddellijk op de thuisversie. Atari had in de begintijd
nooit patent aangevraagd; toen dat later wel gebeurde bleek het vaak te
laat. Dankzij een Pong-chip van General Instruments was het voor
fabrikanten een fluitje van een cent om met eigen versies te komen. Er
verschenen vele honderden varianten, geproduceerd door een enorm aantal
fabrikanten. In eerste instantie was er zoveel belangstelling voor de chip
van General Instruments, dat veel fabrikanten aan het begin achter het net
visten.
Eigen
Pong-versie
Atari kwam in 1976, toen de exclusieve rechten van Sears waren afgelopen, met een eigen versie van Pong, die als twee
druppels water leek op die van Sears. Ondanks de eigen Pong en de vele Atari-varianten die daarop volgden, zou de enorme concurrentie Atari
opnieuw in financiële problemen brengen.
Geschiedenis van home- en gamecomputers,
Erik Klooster, Nederland
Nieuws
Speel
online games op deze site en registreer je naam en
highscore. Haal je hart op aan de klassiekers Pac-Man,
Space Invaders, Asteroids en Snake. Gratis en je hoeft ze niet te downloaden: ze zijn
direct op het scherm te spelen. In de oorspronkelijke versies. Veel
plezier!
Deze site doet met vier computers
mee aan het Cancer Research Project, waarvoor wereldwijd al 1,5
miljoen mensen computertijd beschikbaar stellen. Sluit je aan bij
ons team:
Mrs. Dynamite. Heel erg bedankt!